Το έμφραγμα μυοκαρδίου (ΕΜ) συγκαταλέγεται στα οξέα στεφανιαία σύνδρομα και αποτελεί επείγουσα έκφραση της στεφανιαίας νόσου, δηλαδή της νόσου των αγγείων της καρδιάς.
Η βασική αιτία του ΕΜ είναι η αιφνίδια απόφραξη κλάδου στεφανιαίας αρτηρίας (που τροφοδοτεί με αίμα το μυ της καρδιάς). Συνήθως η απόφραξη προκαλείται από έναν θρόμβο (πηγμένο αίμα) που σχηματίζεται τοπικά μέσα στη στεφανιαία αρτηρία λόγω ρήξης ή διάβρωσης προϋπάρχουσας αθηρωματικής πλάκας, χρόνιας βλάβης που δημιουργείται σταδιακά από τη συσσώρευση λιπιδίων στα τοιχώματα της αρτηρίας στα πλαίσια της αθηροσκλήρυνσης και που προοδευτικά προκαλεί στένωση στον αυλό της. H ρήξη της αθηρωματικής πλάκας μπορεί να συμβεί ακόμη και αν η στένωση της αρτηρίας δεν είναι σημαντική. Ως αποτέλεσμα, διακόπτεται η ροή αίματος στο αντίστοιχο τμήμα της καρδίας, το οποίο αρχίζει να υποξυγονώνεται. Τα μυϊκά κύτταρα της καρδιάς είναι ευαίσθητα στην έλλειψη οξυγόνου. Αν δεν γίνει εγκαίρως αποκατάσταση της παροχής αίματος, οδηγούμαστε σε μη αναστρέψιμη νέκρωση του αντίστοιχου τμήματος της καρδιάς. Η έκταση της βλάβης που προκαλείται καθορίζεται κυρίως από το μέγεθος της αρτηρίας που υφίσταται την απόφραξη.
Τα ΕΜ και οι επιπτώσεις τους αποτελούν ένα μεγάλο δημόσιο υγειονομικό  πρόβλημα.  Είναι συχνά και προσβάλλουν συνήθως τους άνδρες στην ηλικία μεταξύ 50 και 60 ετών, ενώ στις γυναίκες η επίπτωσή τους αυξάνεται μετά την εμμηνόπαυση. Η δε θνητότητά τους - αν και μειώθηκε με την ανάπτυξη των μονάδων εντατικής θεραπείας, τη συνεχή ηλεκτροκαρδιογραφική και αιμοδυναμική παρακολούθηση των ασθενών, τη θρομβόλυση, τη χρήση της ασπιρίνης και άλλων φαρμάκων και τα τελευταία χρόνια την πρωτογενή αγγειοπλαστική - παραμένει υπολογίσιμη, ιδίως τις πρώτες 24 ώρες.
Στον τομέα της πρόληψης του ΕΜ υπεισέρχονται διάφοροι παράγοντες καρδιαγγειακού κινδύνου. Τέτοιοι είναι το κάπνισμα, η υπέρταση, η υψηλή χοληστερίνη, ο σακχαρώδης διαβήτης, η παχυσαρκία-έλλειψη άσκησης-ανθυγιεινή διατροφή, αλλά και το άγχος, το κληρονομικό ιστορικό στεφανιαίας νόσου, το ανδρικό φύλο και η αυξανόμενη ηλικία.
Το τυπικό σύμπτωμα του ΕΜ είναι αιφνίδιας έναρξης έντονος οπισθοστερνικός πόνος, που μπορεί κατά περίπτωση να επεκτείνεται στο στομάχι, στον ένα ή και στους δύο ώμους,  στην εσωτερική πλευρά του χεριού, στη ράχη, τον τράχηλο και την κάτω γνάθο. Ο άρρωστος τον αισθάνεται συνήθως ως βάρος, κάψιμο  ή οδυνηρό σφίξιμο. Συχνά τον πόνο συνοδεύουν φαινόμενα όπως ναυτία, έμετος, εφίδρωση, δύσπνοια, αρρυθμίες, ενώ σε κάποιους η πρώτη εκδήλωση μπορεί να είναι ο αιφνίδιος θάνατος. Η ένταση του πόνου διαφέρει από άνθρωπο σε άνθρωπο. Υπάρχουν περιπτώσεις κατά τις όποιες είναι ήπιος και άλλες που απουσιάζει ολοκληρωτικά (συχνότερα σε διαβητικούς, ηλικιωμένους, γυναίκες).
Σε αρκετούς ασθενείς μπορεί να παρατηρηθούν τις προηγούμενες ημέρες ή εβδομάδες πρόδρομα συμπτώματα, όπως δυσφορία στο στήθος (στηθάγχη) ή δύσπνοια κατά την σωματική κόπωση ή ψυχική ένταση, ή και κατά την ξεκούραση, καθώς και αδυναμία και εύκολη κόπωση. Η έγκαιρη διάγνωσή τους μπορεί να οδηγήσει στην πρόληψη του ΕΜ.
Η έγκαιρη αναγνώριση των συμπτωμάτων του ΕΜ έχει μεγάλη σημασία για την έκβαση του ασθενούς. Πρέπει να μεταφερθεί γρήγορα σε νοσοκομείο, όπου τίθεται η διάγνωση με τη βοήθεια του ηλεκτροκαρδιογραφήματος και εξετάσεων αίματος (καρδιακά ένζυμα, τροπονίνη). Γίνεται έναρξη αγωγής (ασπιρίνη, κλπ) και ο ασθενής εισάγεται σε μονάδα εμφραγμάτων για εντατική παρακολούθηση. Σκοπός είναι η έγκαιρη και πλήρης αποκατάσταση της αιμάτωσης με διάνοιξη του υπεύθυνου για το έμφραγμα αγγείου, με αποτέλεσμα τη διακοπή της μυοκαρδιακής νέκρωσης. Η επαναιμάτωση πραγματοποιείται είτε φαρμακολογικά με ενδοφλέβια χορήγηση θρομβολυτικής αγωγής είτε μηχανικά με την πραγματοποίηση αγγειοπλαστικής (μπαλονάκι) στο σημείο της απόφραξης του αγγείου.
Μετά το ΕΜ, σημαντική είναι η στενή καρδιολογική παρακολούθηση και η τροποποίηση των παραγόντων καρδιαγγειακού κινδύνου, δηλαδή η διακοπή του καπνίσματος, η ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης, της χοληστερίνης και του σακχάρου, η απώλεια βάρους και η αποφυγή του άγχους. Ο καρδιολόγος θα εκτιμά την κατάσταση του ασθενούς, θα δρομολογεί τους μελλοντικούς του ελέγχους και θα ρυθμίζει τη φαρμακευτική του αγωγή.
Δρ. Ευάγγελος Ε. Βολτυράκης
Καρδιολόγος
Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Αθηνών