Το περικάρδιο είναι ένας σάκος που περιβάλλει την καρδιά επιτρέποντάς της να κινείται εντός του, αποφεύγοντας την άμεση επαφή με τα γειτονικά της όργανα. Η περικαρδίτιδα είναι η φλεγμονή (ερεθισμός) του περικαρδίου, συνήθως με αυξημένη παρουσία υγρού γύρω από την καρδιά, μέσα στο σάκο.

Η οξεία περικαρδίτιδα κλασσικά εκδηλώνεται με σύμπτωμα πόνου στο στήθος, ενώ μπορεί να συνυπάρχει ή να προηγείται πυρετός. Ο πόνος είναι τυπικά μπροστά στο θώρακα, έχει μεγάλη διάρκεια (ώρες ή μέρες) και συχνά αντανακλά στην πλάτη προς τα αριστερά. Χαρακτηριστικά μπορεί να χειροτερεύει όταν ξαπλώνουμε και να μειώνεται όταν σηκωνόμαστε.

Η αιτιολογία είναι συνήθως άγνωστη (ιδιοπαθής περικαρδίτιδα). Στην πράξη κατά κανόνα η αιτία είναι κάποια λοίμωξη. Συχνά αίτια είναι ιώσεις (όπως από ιούς ECHO, Coxsackie, COVID). Σπανιότερα μπορεί να προκαλείται από άλλου τύπου λοίμωξη, όπως από μικρόβια ή μύκητες. Άλλα σχετιζόμενα αίτια είναι αυτοάνοσες (ρευματικές) παθήσεις όπως η ρευματοειδής αρθρίτιδα ή το σκληρόδερμα, προβλήματα του θυρεοειδούς (υποθυρεοειδισμός) ή των νεφρών (νεφρική ανεπάρκεια), διάφορες μορφές καρκίνου, κάποια φάρμακα ή εμβόλια. Μπορεί επίσης να εμφανιστεί μετά από έμφραγμα, επέμβαση στην καρδιά ή ακτινοθεραπεία.

Βασικές εξετάσεις για τη διάγνωση της περικαρδίτιδας είναι το ηλεκτροκαρδιογράφημα και κυρίως το υπερηχογράφημα καρδιάς (Triplex), το οποίο θα μας δώσει και πληροφορίες για την ποσότητα του υγρού γύρω από την καρδιά. Επίσης μια μεγάλη ποσότητα υγρού μπορεί να φανεί στην ακτινογραφία θώρακα. Χρήσιμες είναι και κάποιες αιματολογικές εξετάσεις από τις οποίες μπορεί να φανεί η συμμετοχή στη φλεγμονή και του μυός της καρδιάς (μυική φλεγμονή: μυοκαρδίτιδα).

Η αντιμετώπιση της περικαρδίτιδας είναι καταρχήν φαρμακευτική. Μπορεί να χρειαστεί νοσηλεία στο νοσοκομείο, κυρίως σε περιπτώσεις με υψηλό πυρετό, μεγάλη ποσότητα υγρού, μυοκαρδίτιδα, ανεπαρκή ανταπόκριση στην αρχική θεραπεία, εμφάνιση επιπλοκών. Η θεραπεία πρώτης γραμμής περιλαμβάνει φάρμακα όπως αντιφλεγμονώδη και μπορεί να διαρκέσει κάποιες εβδομάδες. Συνιστάται επίσης ανάπαυση - αποφυγή άσκησης.

Υπάρχουν περιπτώσεις όπου η περικαρδίτιδα μπορεί να υποτροπιάσει μετά την ολοκλήρωση της θεραπείας ή να εμφανίσει φαινόμενα οξείας συμπίεσης της καρδιάς (επιπωματισμός).  Στην υποτροπή η προσέγγιση είναι καταρχήν η μακροχρόνια χορήγηση αντιφλεγμονώδους αγωγής, ενώ σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να χορηγηθεί και κορτιζόνη. Η επιπλοκή του επιπωματισμού συμβαίνει όταν μαζεύεται γρήγορα ποσότητα υγρού μέσα στον περικαρδιακό σάκο ικανή να πιέζει εξωτερικά την καρδιά και να την εμποδίζει να λειτουργήσει. Στην επείγουσα αυτή κατάσταση ο ασθενής έχει δύσπνοια και χαμηλή αρτηριακή πίεση (υπόταση). Η αντιμετώπιση γίνεται στο νοσοκομείο και συνήθως περιλαμβάνει εξωτερική παρακέντηση του περικαρδιακού σάκου για παροχέτευση του υγρού που έχει μαζευτεί ώστε να μπορεί να λειτουργεί απρόσκοπτα η καρδιά.